Dấu Hiệu Nhận Biết Mức Acid Uric Bất Thường và Bí Quyết Duy Trì Mức An Toàn

Acid uric được tạo ra khi cơ thể phân hủy purin — một hợp chất tự nhiên có mặt trong mọi tế bào và hầu hết các loại thực phẩm. Phần lớn acid uric được đào thải qua thận, nhưng nó không chỉ là một sản phẩm thải bỏ. Acid uric giống như một con dao hai lưỡi: vừa có thể làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh lý, vừa có khả năng giúp bảo vệ khỏi những vấn đề sức khỏe khác.

1. Acid Uric Cao và Thấp: Rủi Ro và Lợi ích

Acid uric được coi là cao khi vượt ngưỡng 7 mg/dL ở nam giới và trên 6 mg/dL ở phụ nữ. Ngược lại, acid uric thấp được xác định khi dưới 2 mg/dL.

1.1 Acid Uric Cao

Bạn có thể đã nghe về tăng acid uric máu (hyperuricemia) — yếu tố nguy cơ hàng đầu của bệnh gout, một dạng viêm khớp gây đau đớn. Tuy nhiên, điều thú vị là phần lớn những người có nồng độ acid uric cao không phát triển bệnh gout.

Ngoài bệnh gout, acid uric cao còn liên quan đến:

• Sỏi thận acid uric
• Bệnh thận mãn tính
• Huyết áp cao
• Suy tim
• Hội chứng chuyển hóa: Tăng nguy cơ tiểu đường, đột quỵ, và bệnh tim.

1.2 Acid Uric Thấp

Hạ acid uric (hypouricemia) ít phổ biến hơn, chỉ ảnh hưởng đến khoảng 0,5% dân số, nhưng vẫn tiềm ẩn những nguy cơ sức khỏe đáng chú ý. Nồng độ acid uric thấp được liên kết với:

• Các rối loạn thần kinh nghiêm trọng: Bao gồm bệnh Alzheimer, Parkinson, và xơ cứng teo cơ một bên (ALS).
• Suy giảm chức năng thận
• Đau dây thần kinh sinh ba: Một rối loạn thần kinh gây đau dữ dội.
• Tổn thương thận do tập luyện: Xảy ra sau khi tập thể dục quá sức.
• Sỏi thận acid uric

Thật thú vị, acid uric ở mức cao hơn được cho là có tác dụng bảo vệ chống lại một số rối loạn thần kinh kể trên. Điều này cho thấy acid uric thực sự đóng vai trò như một con dao hai lưỡi, vừa tiềm ẩn nguy cơ, vừa mang lại lợi ích tùy theo nồng độ của nó trong cơ thể.

2. Nguyên Nhân Gây Nồng Độ Acid Uric Cao và Thấp

2.1 Nguyên Nhân Gây Acid Uric Cao

Hầu hết các loài động vật có vú sở hữu một loại enzyme giúp phân hủy acid uric, hỗ trợ đào thải dễ dàng. Tuy nhiên, con người và một số loài vượn không có enzyme này, làm tăng khả năng xuất hiện nồng độ acid uric cao. Những yếu tố góp phần bao gồm:

• Khả năng đào thải kém: Do mất nước hoặc phổ biến hơn là do bệnh thận.
• Uống rượu: Tăng nguy cơ mắc bệnh gút và bùng phát các triệu chứng gout.
• Chế độ ăn giàu purin: Bao gồm thịt đỏ, hải sản có vỏ, đồ ngọt, nước ngọt có đường, và xi-rô ngô chứa hàm lượng fructose cao. Fructose từ trái cây cũng có thể làm tăng acid uric.
• Béo phì: Một yếu tố làm tăng nguy cơ.
• Bệnh tiểu đường: Góp phần làm rối loạn chuyển hóa acid uric.
• Một số loại thuốc: Như cyclosporine (Neoral) và tacrolimus (Prograf), thường dùng để điều trị viêm khớp.

2.2 Nguyên Nhân Gây Acid Uric Thấp

Nồng độ acid uric thấp hiếm gặp hơn nhưng vẫn có thể do các yếu tố sau:

• Rối loạn di truyền: Giảm khả năng sản xuất acid uric.
• Hội chứng Fanconi: Gây bài tiết quá mức acid uric và các chất khác qua thận.
• Bệnh tiểu đường: Gây ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa.
• Thuốc điều trị bệnh gút: Như allopurinol (Zyloprim).
• Mang thai: Gây biến đổi sinh lý trong cơ thể.
• Suy dinh dưỡng: Ảnh hưởng đến cân bằng chuyển hóa.
• Tiền sử gia đình: Có người thân từng mắc hạ acid uric máu.

3. Các Triệu Chứng của Acid Uric Cao và Thấp

Acid uric cao và thấp thường không gây ra triệu chứng trực tiếp mà chỉ được phát hiện thông qua các xét nghiệm máu hoặc khi các triệu chứng gợi ý sự thay đổi nồng độ acid uric. Dưới đây là một số triệu chứng liên quan:

•  Acid uric cao:
  • Bệnh gout: Biểu hiện rõ nhất là đau dữ dội và viêm ở khớp, thường là gốc ngón chân cái. Đây là dấu hiệu đặc trưng của bệnh gút do sự tích tụ tinh thể acid uric trong các khớp.
  • Sỏi thận acid uric: Khi acid uric tích tụ trong thận, nó có thể hình thành sỏi, gây đau dữ dội ở hông và lưng dưới. Đây là một triệu chứng phổ biến khi nồng độ acid uric cao.
•  Acid uric thấp:

Hội chứng Fanconi: Một nguyên nhân gây ra acid uric thấp có thể dẫn đến suy nhược cơ, mệt mỏi và tiểu nhiều hơn bình thường. Đây là dấu hiệu của việc thận bài tiết quá mức acid uric và các chất khác.

4. Mức Acid Uric An Toàn và Cách Kiểm Soát

• Mục tiêu acid uric cho người điều trị gout:
  • Nếu bạn đang điều trị gout bằng thuốc, đặc biệt khi gặp các triệu chứng như bùng phát thường xuyên, tổn thương khớp, hoặc nốt tophi (các nốt sần chứa tinh thể acid uric), bác sĩ thường đặt mục tiêu giữ nồng độ acid uric dưới 6 mg/dL.
  • Với những trường hợp bệnh lâu năm hoặc gout tiến triển, mức mục tiêu có thể giảm thấp hơn nữa.
• Đối với acid uric cao không triệu chứng: Nếu bạn có nồng độ acid uric cao nhưng không gặp triệu chứng, việc điều trị thường không cần thiết. Tuy nhiên, bác sĩ có thể khuyến nghị theo dõi định kỳ để ngăn ngừa các biến chứng tiềm ẩn.
• Đối với acid uric thấp:
  • Acid uric thấp không có triệu chứng thường không phải là vấn đề nghiêm trọng. Tuy nhiên, vì mức thấp có thể liên quan đến các vấn đề thần kinh, bạn nên cân nhắc bổ sung thực phẩm giàu purin vào chế độ ăn.
  • Hãy tập trung vào các lựa chọn lành mạnh như cá, trái cây, và sữa nguyên kem để đảm bảo cân bằng dinh dưỡng mà không làm tăng nguy cơ bệnh lý.

5. Thực Phẩm Giàu Purin và Ảnh Hưởng Đến Sức Khỏe

Nhiều loại thực phẩm giàu purin không chỉ làm tăng nồng độ acid uric mà còn gây viêm, ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch và tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Dưới đây là các loại thực phẩm cần hạn chế:

5.1 Thực phẩm nên tránh hoặc hạn chế:

• Thịt đỏ, đặc biệt là nội tạng như gan, thận.
• Rượu, đặc biệt là bia, vì chứa hàm lượng purin cao.
• Đồ uống có đường, kẹo, và món tráng miệng.
• Chất béo bão hòa trong: Thịt đỏ, bơ, kem, kem béo, dầu dừa.
• Nước ép trái cây (dù có đường hay không), ngoại trừ nước ép anh đào có lợi cho người bị gout.

5.2 Hải sản nên hạn chế:

• Các loại hải sản như: Tôm, Cua, Cá cơm, Cá ngừ,...

• Trước đây, hải sản được khuyến cáo tránh hoàn toàn với người bệnh gout. Tuy nhiên, hiện nay, lợi ích sức khỏe từ việc ăn cá với lượng vừa phải được đánh giá cao hơn nguy cơ tiềm ẩn.