Bệnh võng mạc do tăng huyết áp là gì?
Bệnh võng mạc do tăng huyết áp là một tình trạng xảy ra khi huyết áp cao kéo dài gây tổn thương các mạch máu trong mắt, đặc biệt là ở võng mạc. Võng mạc là lớp mô nhạy cảm với ánh sáng nằm ở phía sau mắt, giúp ghi nhận hình ảnh và truyền tín hiệu đến não.
Khi huyết áp tăng cao, các mạch máu trong võng mạc có thể bị xơ hóa hoặc co lại, làm giảm lưu lượng máu và ảnh hưởng đến khả năng cung cấp oxy và dưỡng chất cho các tế bào võng mạc. Điều này có thể dẫn đến một số vấn đề về thị lực, từ mờ mắt đến mất thị lực hoàn toàn nếu không được điều trị kịp thời.
Các triệu chứng của bệnh võng mạc tăng huyết áp có thể bao gồm:
- Mờ mắt hoặc giảm thị lực
- Nhìn thấy các vết đen hoặc bóng trong tầm nhìn
- Đau mắt hoặc cảm giác khó chịu
Bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, vì vậy việc kiểm tra mắt định kỳ là rất quan trọng để phát hiện và điều trị sớm.
Khi các mạch máu trong võng mạc bị tổn thương do huyết áp cao, bệnh võng mạc tăng huyết áp sẽ xảy ra. Bệnh này cần được điều trị vì có thể dẫn đến thay đổi thị lực và phù mắt.
Tăng huyết áp võng mạc là gì?
Võng mạc là lớp mô nằm ở phía sau mắt, có chức năng chuyển hóa ánh sáng thành tín hiệu thần kinh để gửi lên não để não có thể nhận diện hình ảnh.
Khi huyết áp của quá cao, các thành mạch máu trong võng mạc có thể dày lên. Điều này có thể làm cho các mạch máu trở nên hẹp lại, dẫn đến việc lưu lượng máu không thể cung cấp đủ cho võng mạc. Trong một số trường hợp, võng mạc có thể bị sưng lên.
Theo thời gian, huyết áp cao có thể làm tổn thương các mạch máu trong võng mạc, hạn chế chức năng của võng mạc và tạo áp lực lên dây thần kinh thị giác, gây ra các vấn đề về thị lực. Tình trạng này được gọi là tăng huyết áp võng mạc (HR).
Triệu chứng của tăng huyết áp võng mạc
Triệu chứng của tăng huyết áp võng mạc có thể không rõ ràng trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, một số dấu hiệu và triệu chứng có thể xuất hiện, bao gồm:
- Giảm thị lực: Mắt có thể mờ dần hoặc nhìn không rõ.
- Sưng mắt: Cảm giác sưng tấy hoặc khó chịu trong mắt.
- Vỡ mạch máu: Có thể thấy các dấu hiệu xuất huyết trong mắt.
- Nhìn đôi kèm theo đau đầu: Đôi khi, tình trạng này có thể đi kèm với cảm giác đau đầu, đặc biệt khi huyết áp tăng cao.
Những nguyên nhân gây ra bệnh võng mạc do tăng huyết áp
Huyết áp cao kéo dài, hay tăng huyết áp, là nguyên nhân chính gây ra HR. Huyết áp cao là một vấn đề mãn tính trong đó lực của máu tác động lên động mạch của bạn quá cao.
Lực này là kết quả của việc máu bơm ra khỏi tim và vào động mạch, cũng như lực tạo ra khi tim nghỉ giữa các nhịp đập.
Khi máu di chuyển qua cơ thể với áp suất cao hơn, mô tạo nên động mạch sẽ bắt đầu giãn ra và cuối cùng bị tổn thương. Điều này dẫn đến nhiều vấn đề theo thời gian.
HR thường xảy ra sau khi huyết áp của bạn liên tục cao trong một thời gian dài. Mức huyết áp của bạn có thể bị ảnh hưởng bởi:
- Thiếu hoạt động thể chất
- Thừa cân
- Ăn quá nhiều muối
- Lối sống căng thẳng
- Huyết áp cao cũng có thể di truyền trong gia đình.
Ở Hoa Kỳ, huyết áp cao khá phổ biến. Theo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA),Trusted Source, tình trạng này ảnh hưởng đến 1 trong 3 người lớn ở Hoa Kỳ. Nó được gọi là "kẻ giết người thầm lặng" vì thường không có triệu chứng.
Yếu tố nguy cơ gây tăng huyết áp võng mạc
Các tình trạng sau đây làm tăng nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp võng mạc (HR):
- Tăng huyết áp kéo dài
- Bệnh tim
- Xơ vữa động mạch
- Tiểu đường
- Hút thuốc lá
- Mỡ máu cao
- Thừa cân
- Chế độ ăn uống không lành mạnh, chứa nhiều chất béo, protein, chất béo chuyển hóa, thực phẩm có đường và natri
- Uống rượu quá mức
Cách chẩn đoán bệnh võng mạc tăng huyết áp
1. Khám võng mạc bằng kính soi đáy mắt (Ophthalmoscope)
Bác sĩ sẽ sử dụng một dụng cụ gọi là kính soi đáy mắt để kiểm tra võng mạc của bạn. Dụng cụ này chiếu ánh sáng qua đồng tử để quan sát phía sau mắt, tìm dấu hiệu của các mạch máu bị thu hẹp hoặc rò rỉ chất lỏng từ mạch máu. Thủ tục này không gây đau đớn và chỉ mất khoảng dưới 10 phút.
2. Chụp mạch máu võng mạc huỳnh quang (Fluorescein angiography)
Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ thực hiện một xét nghiệm đặc biệt gọi là chụp mạch máu võng mạc huỳnh quang để kiểm tra lưu thông máu ở võng mạc. Trong thủ tục này, bác sĩ sẽ nhỏ thuốc nhỏ mắt đặc biệt để giãn đồng tử và sau đó chụp ảnh mắt bạn.
Sau vòng chụp ảnh đầu tiên, bác sĩ sẽ tiêm một loại thuốc nhuộm gọi là fluorescein vào tĩnh mạch, thường là ở khu vực trong khuỷu tay. Sau đó, bác sĩ sẽ tiếp tục chụp ảnh khi thuốc nhuộm di chuyển vào các mạch máu trong mắt.
Phân loại bệnh võng mạc tăng huyết áp
Mức độ và độ nghiêm trọng của bệnh võng mạc thường được phân loại theo thang điểm từ 1 đến 4. Thang điểm này gọi là Hệ thống phân loại Keith-Wagener-Barker. Bốn mức độ tăng dần theo độ nghiêm trọng:
- Cấp độ 1: Hẹp nhẹ các động mạch võng mạc.
- Cấp độ 2: Tương tự cấp độ 1, nhưng có sự co thắt động mạch võng mạc nghiêm trọng hơn hoặc chặt chẽ hơn. Đây được gọi là hiện tượng "nicking" động tĩnh mạch (arteriovenous nicking).
- Cấp độ 3: Có dấu hiệu của cấp độ 2, nhưng kèm theo phù võng mạc, các vi phồng mạch máu (microaneurysms), các đốm sợi bông (cotton-wool spots), và chảy máu võng mạc.
- Cấp độ 4: Dấu hiệu nghiêm trọng của cấp độ 3, kèm theo sưng đĩa thị giác (papilledema) và phù hoàng điểm (macular edema). Người có bệnh võng mạc cấp độ 4 có nguy cơ đột quỵ cao hơn và có thể mắc các bệnh về thận hoặc tim.
Ở các mức độ thấp, bạn có thể không gặp triệu chứng nào. Tuy nhiên, ở cấp độ 4, dây thần kinh thị giác có thể bắt đầu sưng lên, gây ra các vấn đề về thị lực nghiêm trọng hơn. Bệnh võng mạc ở mức độ cao thường chỉ ra những vấn đề nghiêm trọng về huyết áp.
Biến chứng của bệnh võng mạc tăng huyết áp
Người mắc bệnh võng mạc tăng huyết áp (HR) có nguy cơ phát triển các biến chứng liên quan đến võng mạc, bao gồm:
- Bệnh thần kinh thị giác do thiếu máu (Ischemic optic neuropathy): Xảy ra khi huyết áp cao ngăn cản dòng máu bình thường đến mắt, làm tổn thương thần kinh thị giác. Thần kinh thị giác chịu trách nhiệm truyền tải hình ảnh từ mắt lên não.
- Tắc động mạch võng mạc (Retinal artery occlusion): Xảy ra khi các động mạch cung cấp máu cho võng mạc bị tắc nghẽn bởi cục máu đông. Khi điều này xảy ra, võng mạc không nhận đủ oxy hoặc máu, dẫn đến mất thị lực.
- Tắc tĩnh mạch võng mạc (Retinal vein occlusion): Xảy ra khi các tĩnh mạch dẫn máu ra khỏi võng mạc bị tắc nghẽn bởi cục máu đông.
- Thiếu máu lớp sợi thần kinh (Nerve fiber layer ischemia): Là tổn thương các sợi thần kinh, có thể dẫn đến các đốm sợi bông (cotton-wool spots), hay các tổn thương trắng xốp trên võng mạc.
- Tăng huyết áp ác tính (Malignant hypertension): Là một tình trạng hiếm gặp gây tăng huyết áp đột ngột, làm ảnh hưởng đến thị lực và có thể gây mất thị lực đột ngột. Đây là tình trạng có thể đe dọa tính mạng.
Ngoài ra, người mắc bệnh võng mạc tăng huyết áp cũng có nguy cơ cao bị đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim. Một nghiên cứu năm 2013 trên 2,907 người từ 50 đến 73 tuổi cho thấy những người mắc HR có nguy cơ bị đột quỵ cao hơn so với người không mắc bệnh này.
Điều này đúng ngay cả ở những người có huyết áp được kiểm soát nhờ điều trị. Một nghiên cứu năm 2008 trên 5,500 người từ 25 đến 74 tuổi cho thấy nguy cơ cao bị đột quỵ hoặc bệnh tim mạch ở những người mắc bệnh HR.
Điều trị bệnh võng mạc tăng huyết áp
Điều trị hiệu quả bệnh võng mạc tăng huyết áp (HR) bao gồm việc kiểm soát và giảm huyết áp cao thông qua sự kết hợp của thuốc và thay đổi lối sống.
1. Thay đổi lối sống
Chế độ ăn giàu trái cây và rau quả có thể giúp giảm huyết áp. Tập thể dục thường xuyên, giảm lượng muối trong chế độ ăn, và hạn chế tiêu thụ caffeine và đồ uống có cồn cũng có thể giúp duy trì huyết áp khỏe mạnh.
Nếu hút thuốc, hãy thực hiện các biện pháp để bỏ thuốc lá. Nếu thừa cân, bác sĩ có thể khuyên bạn giảm cân như một chiến lược để kiểm soát huyết áp cao.
2. Thuốc
Bác sĩ có thể kê thuốc huyết áp như thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn beta, hoặc thuốc ức chế ACE.
Để có thể kiểm soát tình trạng này bằng cách kiểm soát huyết áp. Tuy nhiên, nếu tình trạng của bạn nghiêm trọng, có thể sẽ gặp phải tổn thương mắt không thể phục hồi, dẫn đến các vấn đề về thị lực vĩnh viễn.
Mẹo để ngăn ngừa bệnh võng mạc tăng huyết áp
Để ngăn ngừa bệnh võng mạc tăng huyết áp (HR), cần thực hiện các biện pháp để tránh huyết áp cao. Dưới đây là một số điều có thể làm:
- Dùng thuốc huyết áp theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ.
- Tập thể dục đều đặn.
- Ăn chế độ ăn cân bằng, giàu rau quả và thực phẩm ít muối.
- Tránh hút thuốc.
- Thực hiện kiểm tra y tế định kỳ để đảm bảo huyết áp ở mức bình thường.
Nguồn: healthline.com
