Tăng lipid máu là gì? Nguyên nhân và cách điều trị

Hiểu về các loại lipoprotein và ảnh hưởng của chúng đến sức khỏe

Hãy hình dung cholesterol như các hành khách trên những "toa xe" lipoprotein đang di chuyển qua dòng máu của bạn. Tùy thuộc vào loại lipoprotein, chúng có thể giúp hoặc gây cản trở cho hệ tuần hoàn:

• LDL (Lipoprotein tỉ trọng thấp): Được gọi là cholesterol xấu, LDL giống như những chiếc xe tải lớn bị hỏng, chặn làn đường giao thông trong động mạch. Khi mức LDL đạt 130-159 mg/dL, đó là ngưỡng cao, và từ 160 mg/dL trở lên là mức nguy hiểm. LDL tích tụ mảng bám, làm thu hẹp động mạch, tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.

• VLDL (Lipoprotein tỉ trọng rất thấp): Đây cũng là một "kẻ cản trở" khi mang triglyceride – một dạng chất béo khác – góp phần hình thành mảng bám trong động mạch, làm tăng thêm rủi ro tắc nghẽn mạch máu.

• HDL (Lipoprotein tỉ trọng cao): Ngược lại, HDL là cholesterol tốt, hoạt động như một chiếc xe kéo dọn sạch "những phương tiện hỏng" khỏi làn đường. Nó vận chuyển cholesterol dư thừa đến gan để loại bỏ, giúp mạch máu thông thoáng. Mức HDL tốt nhất là trên 40 mg/dL, đảm bảo dòng máu lưu thông dễ dàng.

Bên cạnh việc theo dõi chỉ số cholesterol, các bác sĩ thường xem xét cả những yếu tố khác như tuổi tác, tiền sử bệnh lý và lối sống để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Việc duy trì thói quen sống lành mạnh, kết hợp cùng kiểm tra sức khỏe định kỳ, là chìa khóa giúp bạn kiểm soát cholesterol hiệu quả và bảo vệ tim mạch.

Phân biệt rối loạn lipid máu và tăng lipid máu

Rối loạn lipid máu và tăng lipid máu thường được sử dụng thay thế cho nhau để chỉ các bất thường liên quan đến cholesterol. Tuy nhiên, có một sự khác biệt nhỏ:

• Rối loạn lipid máu: Không chỉ đề cập đến mức cholesterol cao mà còn bao gồm các trường hợp cholesterol bị "rối loạn chức năng." Điều này có thể xảy ra khi các hạt cholesterol gây viêm mạnh mẽ hoặc khi tỷ lệ giữa cholesterol xấu (LDL) và cholesterol tốt (HDL) mất cân đối, ngay cả khi mức cholesterol tổng thể ở giới hạn bình thường.

• Tăng lipid máu: Tập trung vào mức cholesterol cao hơn ngưỡng bình thường (trên 200 mg/dL), dẫn đến nguy cơ hình thành mảng bám trong động mạch và các biến chứng sức khỏe nghiêm trọng.

Dù là rối loạn hay tăng lipid máu, cả hai đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và cần được quản lý hiệu quả.

Tăng lipid máu phổ biến đến mức nào?

Tăng lipid máu rất phổ biến, ảnh hưởng đến hơn 93 triệu người trưởng thành tại Mỹ (từ 20 tuổi trở lên) có tổng lượng cholesterol vượt quá ngưỡng 200 mg/dL.

Tăng lipid máu có nguy hiểm không?

Nếu không được kiểm soát, tăng lipid máu gây ra các hậu quả nghiêm trọng. Cholesterol cao thúc đẩy sự tích tụ mảng bám trong mạch máu, làm giảm lưu thông máu đến tim và não. Điều này có thể dẫn đến các biến cố nguy hiểm như đau tim hoặc đột quỵ, đe dọa tính mạng.

Bệnh tim mạch, hệ quả trực tiếp của tình trạng cholesterol không kiểm soát, hiện là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Mỹ. Vì vậy, việc điều trị và kiểm soát cholesterol là rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe tim mạch và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Tăng lipid máu (cholesterol cao) ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào?

Khi không được điều trị, tăng lipid máu dẫn đến sự tích tụ mảng bám bên trong động mạch – một tình trạng gọi là xơ vữa động mạch. Mảng bám này làm hẹp lòng mạch, cản trở dòng máu lưu thông và gây ra hàng loạt biến chứng nguy hiểm:

• Nhồi máu cơ tim
• Đột quỵ
• Bệnh tim mạch vành
• Bệnh động mạch cảnh
• Bệnh động mạch ngoại biên
• Bệnh vi mạch

Những tổn thương này ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tim mạch và có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.

Dấu hiệu và triệu chứng của cholesterol cao

• Ban đầu: Cholesterol cao thường không có triệu chứng, vì vậy nhiều người cảm thấy hoàn toàn bình thường.

• Khi mảng bám tích tụ: Lưu lượng máu đến tim hoặc não bị giảm, gây ra các triệu chứng như:

  • Đau ngực (khi gắng sức).
  • Đau hàm.
  • Khó thở.

• Khi mảng bám vỡ ra: Một cục máu đông có thể hình thành, chặn hoàn toàn động mạch, gây ra cơn đau tim. Các triệu chứng điển hình của đau tim cấp tính bao gồm:

  • Đau ngực dữ dội.
  • Buồn nôn.
  • Đỏ bừng.
  • Khó thở.

Đây là tình trạng cấp cứu y tế, cần được can thiệp ngay lập tức.

Dấu hiệu cảnh báo cholesterol cao

Hầu hết mọi người không nhận ra mình có cholesterol cao do không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, những trường hợp hiếm gặp có thể xuất hiện:

• U vàng: Mảng mỡ, sáp tích tụ trên da.
• Vòng giác mạc: Vòng cholesterol xung quanh mống mắt.

Ngoài ra, béo phì và các bệnh lý liên quan có thể gợi ý nguy cơ cholesterol cao. Để phát hiện sớm, kiểm tra sức khỏe định kỳ là rất quan trọng.

Nguyên nhân gây tăng cholesterol cao (tăng lipid máu)

Cholesterol cao có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm:

1. Lối sống không lành mạnh:

   • Hút thuốc lá.
   • Uống quá nhiều rượu.
   • Ăn thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa hoặc chất béo chuyển hóa (thường có trong đồ chiên, thực phẩm chế biến sẵn).
   • Lười vận động, ngồi lâu mà không tập thể dục.
   • Căng thẳng kéo dài.

2. Yếu tố di truyền:

   • Một số người thừa hưởng gen khiến mức cholesterol không lành mạnh, dẫn đến tình trạng rối loạn lipid máu gia đình.

3. Tác dụng phụ của thuốc:
   Một số loại thuốc có thể làm tăng cholesterol, bao gồm:

   • Thuốc chẹn beta.
   • Thuốc lợi tiểu.
   • Thuốc tránh thai nội tiết tố.
   • Steroid.
   • Thuốc kháng vi-rút điều trị HIV.

4. Các vấn đề y tế khác:
   Các bệnh lý ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất hoặc gan có thể làm tăng cholesterol, chẳng hạn như:

   • Béo phì, thừa cân.
   • Bệnh gan hoặc bệnh tuyến tụy.
   • Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
   • Suy giáp.
   • Tiểu đường.
   • Bệnh lupus hoặc các bệnh viêm mãn tính.
   • Ngưng thở khi ngủ.
   • Bệnh thận mãn tính hoặc viêm đường mật nguyên phát.