Ngày Thế giới phòng chống bệnh Đái tháo đường 14/11

Ngày Đái tháo đường Thế giới là gì?

Ngày Thế giới phòng, chống Đái tháo đường (tên chính thức: World Diabetes Day) là chiến dịch nâng cao nhận thức toàn cầu về bệnh đái tháo đường, và được tổ chức vào ngày 14 tháng 11 hàng năm.  

Chiến dịch này được Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế và Tổ chức Y tế Thế giới khởi xướng vào năm 1991 để ứng phó với tình trạng gia tăng đáng báo động của bệnh tiểu đường trên toàn thế giới. Ngày Đái tháo đường Thế giới là chiến dịch có chủ đề mới do Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế lựa chọn hàng năm để giải quyết các vấn đề mà cộng đồng bệnh tiểu đường toàn cầu đang phải đối mặt.  Đây là một sự kiện lớn về chăm sóc sức khỏe, hiện diện tại hơn 160 quốc gia và tiếp cận hàng triệu người thông qua các chiến dịch nâng cao nhận thức, giúp mọi người hiểu biết hơn về phòng ngừa, chẩn đoán và quản lý bệnh tiểu đường.

Năm nay, 2024, chủ đề của Ngày Đái tháo đường Thế giới là “ Phá vỡ rào cản, thu hẹp khoảng cách ”. Chủ đề nhấn mạnh tác động của bệnh đái tháo đường đến sức khỏe thể chất và tinh thần của con người. Chủ đề cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quản lý bệnh đái tháo đường hiệu quả và cách thức cải thiện chất lượng cuộc sống của con người. 

Bệnh Đái tháo đường là gì?

Bệnh đái tháo đường, thường gọi là tiểu đường, là một rối loạn chuyển hóa khiến cơ thể không xử lý được glucose, làm cho lượng đường trong máu tăng cao. Nguyên nhân chính là do cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin hiệu quả.

Insulin đóng vai trò điều tiết đường huyết theo nhiều cơ chế. Trước hết, insulin ngăn cản sự phân giải glycogen thành glucose trong máu; khi thiếu insulin, quá trình này không bị kiểm soát, dẫn đến dư thừa glucose. Thứ hai, insulin gắn vào tế bào để giúp vận chuyển glucose từ máu vào tế bào, cung cấp năng lượng cho hoạt động sống. Cuối cùng, khi có quá nhiều glucose, insulin sẽ chuyển đổi glucose dư thừa thành glycogen dự trữ trong cơ và mô mỡ.

 Phân loại Đái tháo đường

Bệnh tiểu đường được phân thành ba loại chính bao gồm: Tiểu đường tuýp 1 gọi là tiểu đường phụ thuộc insulin. Tiểu đường tuýp 2 được biết đến như tiểu đường không phụ thuộc insulin. Tiểu đường tuýp 3, còn được gọi là tiểu đường thai kỳ, là tình trạng glucose máu tăng trong quá trình mang thai ở phụ nữ không có tiền sử tiểu đường.

Tiểu đường tuýp 1: chủ yếu xảy ra do sự phá hủy tế bào beta của tuyến tụy, dẫn đến thiếu insulin nghiêm trọng và có thể dẫn đến nhiễm toan ceton. Nguyên nhân phá hủy tế bào beta có thể là do tự miễn dịch hoặc chưa xác định rõ. Triệu chứng của bệnh đái tháo đường tuýp 1 thường xuất hiện nhanh chóng và thường được phát hiện ở trẻ em, thanh thiếu niên và thanh niên. 

Tiểu đường tuýp 2: thường liên quan đến tình trạng kháng insulin, trong đó cơ thể không phản ứng hiệu quả với insulin hoặc không thể sử dụng insulin một cách đúng đắn. Bệnh có thể phát triển theo hai hình thức: khi cơ thể có đủ insulin nhưng không thể sử dụng hiệu quả, hoặc khi cơ thể thiếu insulin một cách tương đối. Mặc dù nhiễm toan ceton có thể xảy ra trong một số trường hợp, nhưng nó không phổ biến như ở bệnh tiểu đường loại 1.

Tiểu đường tuýp 3: là tình trạng tiểu đường phát triển ở phụ nữ mang thai chưa từng có tiền sử tiểu đường trước đó. Tình trạng này có thể làm tăng nguy cơ gặp phải các vấn đề sức khỏe cho cả mẹ và thai nhi. Mặc dù đái tháo đường thai kỳ thường sẽ biến mất sau khi sinh, nhưng nó cũng làm tăng nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường tuýp 2 cho người mẹ trong tương lai. Ngoài ra, con sinh ra có nguy cơ cao bị béo phì ở tuổi thanh thiếu niên và có thể mắc tiểu đường tuýp 2 trong cuộc sống sau này.

Tỷ lệ người mắc Đái tháo đường ở Việt Nam

Theo báo cáo từ Bệnh viện Nội tiết Trung ương, tại Việt Nam hiện nay tỉ lệ người mắc bệnh đái tháo đường đang gia tăng nhanh. Bệnh không chỉ xuất hiện ở khu vực đô thị mà còn xuất hiện ở hầu khắp các khu vực từ miền núi, trung du đến đồng bằng. Bệnh gây nên nhiều tác hại cho sức khỏe, tàn phế, thậm chí tử vong bởi thường được chẩn đoán, điều trị muộn.

Hiện Việt Nam có khoảng 7 triệu người mắc đái tháo đường. Đáng chú ý, trong đó, hơn 55% bệnh nhân đã có biến chứng, trong đó 34% là biến chứng về tim mạch; 39,5% có biến chứng về mắt và biến chứng về thần kinh; 24% biến chứng về thận.

Các phương pháp kiểm soát bệnh Đái tháo đường

1. Giảm cân

Giảm cân là một trong những phương pháp hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Theo một nghiên cứu lớn, việc giảm khoảng 7% trọng lượng cơ thể thông qua điều chỉnh chế độ ăn uống và tăng cường tập thể dục đã giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường lên đến gần 60%. Dựa trên kết quả này, Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA) đã khuyến cáo rằng những người mắc tiền tiểu đường nên cố gắng giảm từ 7% đến 10% trọng lượng cơ thể để ngăn ngừa bệnh tiến triển, với hiệu quả giảm cân cao hơn sẽ mang lại nhiều lợi ích sức khỏe hơn.

Để đạt được điều này, hãy đặt mục tiêu giảm cân dựa trên cân nặng hiện tại của bạn. Thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế về những mục tiêu hợp lý, ví dụ như giảm từ 0,5 đến 1 kg mỗi tuần. Giảm cân một cách khoa học không chỉ giúp bạn tránh được bệnh tiểu đường mà còn giúp cải thiện chất lượng cuộc sống, mang lại sức khỏe tốt hơn về lâu dài.

Hãy bắt đầu hành trình giảm cân của mình bằng cách thay đổi những thói quen nhỏ trong sinh hoạt và dinh dưỡng, đồng thời nhớ rằng sự kiên nhẫn và bền bỉ là chìa khóa để đạt được cân nặng lý tưởng và ngăn ngừa nguy cơ tiểu đường.

2. Vận động nhiều hơn

Các bài tập được khuyến khích: 

• Tập Thể Dục Nhịp Điệu: Đặt mục tiêu tập 30 phút trở lên mỗi ngày với các bài tập nhịp điệu vừa phải đến mạnh, chẳng hạn như đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe hoặc chạy bộ. Thực hiện ít nhất 150 phút mỗi tuần sẽ giúp tăng cường sức khỏe tim mạch và hỗ trợ quản lý cân nặng.

• Bài Tập Sức Bền: Tập luyện sức bền từ 2-3 lần mỗi tuần như cử tạ, yoga hoặc thể dục dụng cụ. Các bài tập này giúp tăng sức mạnh cơ bắp, cải thiện thăng bằng và giữ cho bạn năng động trong sinh hoạt hằng ngày.

• Giảm Thời Gian Ngồi Lâu: Để kiểm soát lượng đường trong máu tốt hơn, hãy hạn chế thời gian ngồi không vận động. Mỗi 30 phút, dành ra vài phút để đứng dậy, di chuyển, hoặc thực hiện vài động tác giãn cơ đơn giản

3. Ăn uống lành mạnh

Chế độ ăn giàu thực vật cung cấp nguồn vitamin, khoáng chất và carbohydrate thiết yếu, giúp cơ thể duy trì năng lượng và cung cấp chất xơ. Chất xơ có vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa, hỗ trợ giảm cân và giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Những thực phẩm giàu chất xơ nên bổ sung bao gồm:

• Trái cây: Như cà chua, ớt chuông và các loại trái cây trên cây.
• Rau không chứa tinh bột: Như rau lá xanh, bông cải xanh và súp lơ.
• Các loại đậu: Như đậu, đậu gà và đậu lăng.
• Ngũ cốc nguyên hạt: Chẳng hạn như mì ống nguyên cám, bánh mì nguyên cám, gạo lứt và yến mạch.
• Dầu thực vật: Dầu ô liu, hướng dương, cây rum, và hạt cải.
• Các loại hạt và hạt giống: Hạnh nhân, đậu phộng, hạt lanh, và hạt bí ngô.
• Cá béo: Như cá hồi, cá thu, cá mòi và cá ngừ.

Hy vọng rằng những kiến thức chia sẻ trong bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về ý nghĩa của Ngày Đái tháo đường thế giới. Chúng tôi mong rằng đây sẽ là nguồn động lực để bạn bắt đầu thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, từ đó bảo vệ sức khỏe và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường trong tương lai.